Święta prawosławne

Województwo podlaskie jest jednym z najbardziej zróżnicowanych kulturowo
i religijnie regionów w Polsce. Tylko u nas, na tak dużą skalę, obchodzone są drugie Święta Bożego Narodzenia - Święta osób wyznania prawosławnego. Rozpoczynają się Wieczerzą Wigilijną, 6 stycznia, i trwają 2 dni.

Odmienność daty w stosunku do Kościoła Katolickiego wynika z faktu, iż w religii prawosławnej pozostał w użyciu kalendarz juliański, charakteryzujący się przesunięciem o 13 dni wszystkich świąt w porównaniu do kalendarza gregoriańskiego, używanego powszechnie od 1582 roku.

Choć z pozoru są obchodzone tak samo jak Święta katolickie, jednak jest kilka drobnych różnic i ciekawych zwyczajów.

Przede wszystkim Wigilia to jeszcze czas oczekiwania i przeżywania przed narodzeniem Chrystusa, dopiero od pierwszego dnia Świąt zaczyna się właściwe świętowanie.

Kolacja rozpoczyna się od przełamania prosforą, czyli małym chlebkiem specjalnie wypiekanym z wody, drożdży i mąki. W religii prawosławnej nie ma opłatków,

Wigilia jest postna, nie należy spożywać słodyczy i zachować umiar aż do nabożeństwa wieczornego.

Obowiązkowymi potrawami na stole jest m.in. kutia - mak połączony z pszenicą  lub jęczmieniem i miodem, od której zaczyna się wieczerzę. Dodatkowe dania to m.in. barszcz z suszonych grzybów, śledzie z cebulą, kisiel z owsa, groch z solą, a do picia - kompot z suszonych owoców.

Bardzo ważna jest pamięć by na stole wigilijnym, oprócz dań postnych, pojawił się również chleb (symbolizuje pożywienie), czosnek (zdrowie), sól (obfitość), miód (słodycz, powodzenie). Prezenty są wręczane i rozpakowywane po Wigilii.

Tradycyjnie po nie sprząta się ze stołów by dusze zmarłych mogły spróbować potraw. Rodzina udaje się na nabożeństwo w cerkwi, które zazwyczaj zaczyna się nad ranem o godzinie 2:00. Najważniejszym symbolem Bożego Narodzenia w cerkwi nie jest żłóbek jak w kościele katolickim, ale Ikona Bożego Narodzenia.

Domy i cerkwie zdobione są choinkami, które tutaj mają szczególną symbolikę - zielone drzewka symbolizuje życie wieczne przywrócone w narodzonym Chrystusie, a świece oznaczają światłość prawdy Chrystusa.

Według szacunków w Polsce żyje ok. 600 tys. wiernych wyznania prawosławnego. Białostocczyzna i okolice są zamieszkiwane przez ok. 70% wszystkich wyznawców.

Puszczańskie góry

Teren województwa podlaskiego jest raczej płaski. Tylko w nielicznych miejscach w okolicach Białegostoku występuje silne pofałdowanie terenu – wszystko za sprawą zlodowacenia środkowo polskiego, które pozostawiło po sobie wiele form polodowcowych - m.in. moreny, wzgórza, sandry.

Najciekawsza rzeźba terenu jest na Suwalszczyźnie, gdzie oprócz znacznych różnic w ukształtowaniu powierzchni znajdziemy również liczne jeziora.

W Białymstoku i okolicach jest trochę inaczej – brakuje jezior, ale są „góry”. Najwyższa z nich położona najbliżej stolicy województwa to Góra św. Jana, znajdująca się w Puszczy Knyszyńskiej, ok. 1 km na północ od miejscowości Królowy Most, niedaleko wsi Kołodno.
Jej wysokość to 214 m n.p.m., co stanowiłoby doskonały punkt widokowy na okolicę, gdyby nie gęsty las, który ją porasta. Ale zimą można podziwiać widoki. Zbocze góry jest dosyć strome – nachylenie wynosi ok. 30 stopni. Góra św. Jana należy do pasma Wzgórz Świętojańskich, stanowiących największe pasmo wzniesień w Puszczy.

Jest to również jeden z punktów na czerwonym szlaku turystycznym „Szlakiem Wzgórz Świętojańskich”. Szlak ten w całości prowadzi przez Puszczę Knyszyńską obejmując ciekawe walory krajoznawcze: śródleśne jeziorka
i miejsca pamięci narodowej.

Na samym szczycie wzgórza znajdziemy miejsce pamięci poświęcone poległym powstańcom w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku – prawdopodobnie zostali oni wzięci do niewoli po jednej z bitew i straceni przez Rosjan. Na wzgórzu znajdziemy starą sosnę z krzyżem oraz symboliczny głaz z tablicą pamiątkową z napisem: „90-ciu w 1963 roku dało życie za Polskę”.

Wędrując czerwonym szlakiem, warto zdobyć kolejną „górę” dominującą w Puszczy - Górę św. Anny.

Tajemniczy Światowid i Babia Góra

"Babia Góra" - miejscowości lub szczytów o tej nazwie jest w Polsce wiele.

Najsłynniejsze z nich to masyw górski znajdujący się Beskidzie Żywieckim. Najwyższy punkt to Diablak, zwany również Babią Górą – poza Tatrami to najwyższy szczyt Polski. Otacza go Babiogórski Park Narodowy.

Jest jeszcze mnóstwo górek, pagórków o tej samej nazwie. Wiele z nich nawet nie jest zaznaczonych na mapach, ale w przekazach ustnych lokalnych mieszkańców istnieją od zawsze.

W naszym województwie są dwa takie miejsca: pierwsze z nich Babia Góra w gminie Narewka – niewielka, turystyczna miejscowość w otulinie Puszczy Białowieskiej. Ostatnie zabudowania przed granicą z Białorusią. Jedna z legend (tzw. "legenda z przymrużeniem oka") głosi, że kiedyś tutaj mieszkały same „baby” i stąd pochodzi nazwa..

Natomiast druga Babia Góra to tajemnicze wzniesienie na zachód od Białegostoku przy trasie do Kruszewa.

I to właśnie o niej dziś będzie.

Jeden ze szlaków rowerowych w okolicach Białegostoku to tzw. Szlak Światowida. Prowadzi z Białegostoku nad Narew do Kruszewa, na Zerwany Most. Trasa ma ok. 20 km w jedną stronę. Szlak prosty, głównie nawierzchni asfaltowej, a po drodze mijamy kilka ciekawych punktów, m.in. Babią Górę.

Jest ona ukryta między drzewami, trzeba się dokładnie przyglądać by znaleźć znaki. Na górę prowadzi ścieżka pośród drzew, a na samym szczycie znajdziemy replikę posągu pogańskiego boga Światowida. Rzeźbę umieszczono tutaj w 1998 roku, a jej inicjatorem był ówczesny dyrektor Centrum Kultury w Choroszczy, pan Sławomir Halicki. Prawdopodobnie wzgórze to było miejscem kultu boga Światowida w X w.

Na "naszym" Światowidzie znajdziemy napis: „Trzy piętra postaci symbolizują: trzy sfery kosmiczne księżyc, słońce, niebo, cztery postacie, cztery pory roku, cztery twarze – wszechświat”

Oryginał rzeźby Światowida (Świętowita) znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, został wyłowiony w 1848 roku z rzeki Zbrucz na Podolu. Jest to wapienny posąg, datowany na IX-X wiek. Stąd też powszechnie używana nazwa „Światowid ze Zbrucza”.

Światowid był jednym z najpopularniejszych bóstw pogańskich, i do tej pory na całym świecie jak i w Polsce znajdziemy wiele kopii posągu. Niektóre z nich są kamienne, inne – tak jaka nasza – drewniane.

Na Babiej Górze jest jeszcze jedno miejsce związane z historią regionu - pomnik upamiętniający poległych żołnierzy z bitwy na linii Narwi koło Kruszewa z 25.08.1915 roku. Jest tutaj głaz z napisem niemieckim (zginęło wtedy 56 Niemców i 4 Rosjan), oraz mogiła poświęcona 2 poległym w bitwie Polakom.

Szlak Światowida to idealna trasa na jednodniowy wypad rowerowy. Warto pojechać trochę dalej - na Zerwany Most lub do Śliwna, by przemierzyć Narew w rzesz po ruchomej kładce Śliwno - Waniewo.